آوینی(ره) در حجاب

زود آمده ام

با این نگاهی که سروش و اعوان و انصارش نسبت به دکتر فردید در خلق الله ایجاد کرده اند، خیلی جرات و جسارت می خواهد نشریه ای که مدیر مسئولیش را نماینده اصول گرای مجلس برعهده دارد و آقازادگان توکلی و حدادعادل هیئت تحریریه اش را شامل می شود و صبغه سیاسی اش بیش از دیگر وجوهش است، روی جلدش عکس تمام رخ دکتر فردید(ره) باشد-دو هفته نامه پنجره را می گویم.
این نوع مجلات که در متنهای آمال خود «شهروند امروز»ی شدن را تمنا دارند-و این از سر و وضعشان پیداست- به گروه خون ما نمی خورند. ما که خودمان را خفه می کنیم و آنچنان تقوای خرید به خرج می دهیم که هر بار وارد کتاب فروشی می‏شویم بیش از 4-5 تومان چیزی نخریم، هیچ وقت خدا نمی آییم برای هر شماره 1500 تومان بدهیم و 100 صفحه خزعبلات بخریم. از اول چنین شیرینی‏جاتی نمی خوریم که مبادا موقع ترک کردنشان به مشقت بیفتیم. لیکن یک بار که هزار بار نمی شود. 38 صفحه گفت و گو و مقاله درباره استاد فردید ارزش را دارد.
بخش دین و فلسفه شماره 8 پنجره(18مردادماه88) به تفکرات مرحوم فردید اختصاص یافته است. زود آمدم/رسالت بوذری، فردیدیه و توهم سیاسی/دکتر رضا داوری، فیلسوف از همه ایدئولوژی ها آزاد است/گفت و گویی با دکتر رضا داوری، از حکمت انسی تا حکمت الهی/محمدرضا جوزی، فردید جوان و طرح عظیم کربن/بیژن عبدالکریمی، زندآگاهی و طریقت فردیدی/گفت و گویی با سلیمان حشمت، دیوار غرب که فرو بریزد.../یوسفعلی میرشکاک، یک فنجان شطح فردید/محمد سجاد رحمانی، چند روایت ناهمگون از ماوراءالطبیعه احمد فردید/علی اخوان، این زمان بگذار تا وقت دگر/گفت و گویی با مسعود گلستان، گفتمان فردیدی و ماهیت علم/روح الله رجبی، غرب زدگی از دیدگاه فردید/مهدی حکمت.
گرچه مصاحبه‏هایی که با دکتر داوری و مسعود گلستان برای مجموعه دیگری گردآوری و چاپ نشده اند و در این مجموعه جای گرفته اند به پرسش‏های مشابهی پاسخ می دهند، لیکن در هر دوی آنها نکات خوبی نهفته است که سبب آشنایی بیشتر با فردید می شوند.  بسیار از آنها سئوالات متداول و تکراری است که درباره فردید پرسیده می شود. گرچه تمام مطالب سعی بر جانب‏داری از تفکر فردید دارد و چه خوب بود که مطالبی هم در خور در نقد آرای او بیاورند که کمی رنگ و بوی مخالفت داشته باشد.
در این مجموعه سعی شده است تا به پرسش هایی درباره حکمت انسی، اتیمولوژی و علم الاسماء، ننوشتن دکتر فردید، مقاله آشوری و ... پاسخ هایی داده شود.
دکتر داوری درباره ننوشتن فردید می گوید:«...مشکلش این بود که کلی نگر و کلی بین بود...وقتی کلی بین باشی مبهم می بینی، کل را که می خواهی ببینی، چون احاطه بر کل نداری، مجمل و مبهم می بینی. فردید می خواست همه را بیان کند ولی نمی شد. می گفت زبانش را ندارم. زبان گفتنش را ندارم...»
به نظر مجموعه خوبی برای آشنایی با افکار دکتر فردید است.
بعد از مطالعه:
مقاله «فردید جوان و طرح عظیم کربن» نوشته بیژن عبدالکریمی بیش از آنچه نشان می داد وجدآفرین بود. نگاهی انتقادی به گفتمان فردید و سیری در آثار او که البته بیشتر به معرفی و تلاش فکری هانری کوربن تعلق داشت. چیزهای فراوانی در حجم مختصری برای آموختن داشت. نظرم را درباره نداشتن مقاله انتقادی درباره فردید پس می گیرم.
مقاله دیگری که گفتمان صدرایی را در باب ماهیت علم به چالش جدی می کشید مقاله «گفتمان فردید و ماهیت علم» نوشته روح الله رجبی بود. فرمایشات آیت الله جوادی به عنوان یک صدرایی درباره علم برای من به سئوالی بزرگ تبدیل شده است. گرچه به تازگی فرمودند آنچه در دانشگاه ها تدریس می شود لاشه علم است. مسئله ما چیز دیگری است. 
پی نوشت: چند وقتی است در اینجا به سیاست و معرفی کتاب و مجله و ... می پردازیم. آنچه می خواستم بیشتر در اینجا به آن بپردازم اندیشه های شخصی خودم بود- که چند وقتی است در ان وقفه ایجاد شده است. سعی بر آن دارم هرچه زودتر به آن بازگردم.             

غربت تفکر یا تفکری دیگر در غربت

1.
هفته گذشته سخنرانی متافیزیک در تالار کمال دانشکده علوم انسانی دانشگاه تهران بود. ساعت 12. با خودمان گفتیم این‏ها دین و ایمان ندارند که برنامه‏یشان را درست روی وقت صلات خلق الله تنظیم می‏کنند؟ بعد هم پاسخ دادیم که انجمن علمی فلسفه دانشگاه تهران لزومی برای داشتن ایمان ندارد. بگذریم. راهی دانشگاه شدیم. کمی دیر هم شده بود. خواستیم از سردر اصلی وارد شویم نگهبان دانشگاه جلوی‏مان گرفت و گفت: کارت دانشجویی! ما قضیه را گفتیم. او هم گفت از درب خیابان 16 آذر وارد شویم. ما هم در دل چیزی گفتیم و حرکت کردیم. آنجا خواستیم وارد شویم نگهبان از ما کارت شناسایی طلب کرد. هر چقدر کیف زوار دررفته‏مان را زیر و رو کردیم کارت عکس‏دار پیدا نکردیم. نگهبان -که با زاویه‏ای که نسبت به ما داشت کل محتویات کیف‏مان را رصد می‏کرد- گفت شناسنامه هم می‏شود! در حالی که شناسنامه را از کیف خارج می‏کردم گفتم شناسنامه پدرمان است، خودم کارت شناسایی همراه ندارم. او هم بعد از این‏که نگاهی به شناسنامه انداخت گفت نمی‏شود! ما هم بی‏خیال با حالتی آمیخته با شادی و عصبانیت به سمت خیابان انقلاب حرکت کردیم.
با خودمان گفتیم که دانشگاهی که مردم عادی نمی‏توانند در آن داخل شوند همین می‏شود دیگر، یله دور از جامعه افتاده، حتی اگر وسط شلوغ‏ترین منطقه شهر باشد، مگر منطقه نظامی است. البته حق هم به آنها دادیم که خوب دانشگاه است دیگر بی درو پیکر که نمی‏شود. همه جا که مثل دانشگاه ما وسط کویر نیست که کسی به جز دانشجو و استادش دور و برش پیدایش نشود و با کارت مترو هم بتوانی وارد شوی-اگر کسی کارتی بخواهد. تازه تقصیر خودت است که یک کارت در جیبت نیست. آمد و زد مُردی! نباید بفهمند ننه و بابت کیست؟ بعد هم راه‏مان را کشیدیم رفتیم مسجد نمازمان را خواندیم و رفتیم دنبال کارمان که چند وقتی می‏خواستیم انجام دهیم.
2.
 اگر اشتباه نکنم شهریور بود که انجمن مستقل در دانشگاه تهران اردوی تشکیلاتی داشت و اعضای انجمن اسلامی دانشگاه تهران با آنها درگیری لفظی و بدنی پیدا کرده بودند-وشاید هم مستقلی‏ها. ما که خیلی هم از انشعابات دفتر تحکیم -که هر چند وقت که تعدادشان از سه نفر بیشتر می شود انشعاب می‏کنند- سر در نمی‏آوریم این دعوا را گذاشتیم به حساب اختلافات سیاسی. چند جایی هم که خبرش را خواندیم، هر طرف دیگری را متهم می‏کرد. اگرچه این قبیل تنش‏ها شایسته جامعه دانشگاهی نیست گفتیم بالأخره این هم نمک کار تشکیلاتی است. در فضای منجمد دانشجویی اگر این هم نباشد آدم به زنده بودن این محتضر شک می‏کند.      
3.
از آغاز مواجهه با غرب و استعمار اغلب کسانی که به مبارزه با آن پرداخته‏اند بیشتر اهداف دینی-سیاسی داشته‏اند و متکی بر اندیشه دینی به مقابله با اندیشه غربی -که به نوعی انحطاطی بودن آن قائل بوده‏اند- پرداخته‏اند و البته در مقابل ابزار‏آلات جدید نوعی عقب‏افتادگی-که عاملش استعمار بوده است و برخی عوامل دیگر- حس می‏کردند. این مواجهه بیشتر از آن‏که حالت مبارزه داشته باشد حالت مدافعه داشته‏است و البته منفعلانه. اگر شخصیت امام خمینی(نفس زکیه) و اندیشه‏های آن حضرت را از آن مستثنی کنیم، انبوهی از آثار را مشاهده می‏کنیم که زمانی در رد مارکسیسم و دیگر نحله‏های تفکر غرب به رشته تحریر درآمده‏اند. و یا پس سقوط قطب مارکسیسم و زوال بنیان‏های نظری آن با همان رویکرد به مقابله با لیبرالیسم برخاسته‏اند-گرچه عده‏ای کج‏اندیش هنوز سنگ مارکسیسم را به سینه می‏زنند و من نمی‏دانم این‏ها با چه رویی هنوز شعار می‏دهند«من کمونیستم!». نگاهی به فهرست کتب منتشر شده شاهد این مدعاست.
تنها جریانی که می‏توان از این قاعده مستثنی کرد تفکر دکتر فردید(ره) است. نوع مقابله با غرب در این جریان به کلی متفاوت با دیگر جریان‏های التقاطی و دینی است. تفکر فردید نه التقاط بین تفکر غرب و اسلام است. نه سعی بر انطباق معارف اسلام و مبانی تفکر غرب دارد.
 طریقتی که بتواند ما را این وضعیت نجات بخشد-اگر به نامطلوب بودن آن آگاه باشیم-باید هم بر تفکر غربی اشراف داشته باشد و هم بر اسلام ناب. چرا که امروز هیچ‏کجا از سیطره تفکر غرب خارج نیست و نمی‏توان بی‏اعتنا به آن راهی گشود و به رسیدن به منزل مقصود امید داشت. این نظر داشتن و شیوه تفکر، التقاط نامطلوب نیست-و البته التقاط همیشه بد نیست. برخی با بدفهمی او را متهم به مخلوط کردن هیدگر و ابن‏عربی می‏خوانند. یکی از ویژگی‏های دکتر فردید این بود که با احدی رودربایسی نداشت و از کسی هم ترسی نداشت و این ناشی از خوی درویشی دکتر فردید بود.
4.
گروهی که مستانه سراب غرب را آرزو می‏کنند و هرلحظه آتش فراق آنان افروخته‏تر می‏شود از همان آغاز تا کنون به مقابله با اندیشه‏های فردید برخواستند. او را با انواع تهمت‏ها و فحاشی‏ها خانه نشین کردند. از آنجایی که اثر چندانی از دکتر فردید منتشر نشده بود دشمنان وی بر طبل عداوت خود بیشتر کوبیدند. گفتند -و می‏گویند-که او مروج فاشیسم و خشونت است. کتاب نمی‏نویسد چون حرفی برای گفتن و چیزی برای نوشتن‏ ندارد. فیلسوف سایه است. گفتند فلان جریان سیاسی پیروان فردیدند. گفتند فردید-و البته هیدگر- از سوی حوزه‏ علمیه قم تأیید شده‏اند و آرای‏شان پذیرفته شده‏است.
 و هیچ‏گاه کسی به این اظهارات مضحک خرده نگرفت که کسی که چیزی ننوشته است و عاقبتش خانه‏نشینی بوده و جز اندکی اصلاً حرف او را فهم نمی‏کردند چگونه این‏طور جریان‏ساز شده است؟ هیدگر که کتابی از او در ایران ترجمه نشده است-کتاب هستی و زمان او سال گذشته ترجمه شد-چگونه آرایش پذیرفته و ترویج شده است؟!
این موضع‏گیری‏ها در حالی ابراز می‏شد و می‏شود که دو جریان کارگزارن و مشارکت از آستین همین آقایان بیرون آمد. و یا همان ابتدای انقلاب. خواهید دید که امور مملکت بیشتر دست همان عده‏ای بوده که همیشه آه و ناله‏یشان گوش فلک را کر کرده و البته در اینجا لازم به ذکر بازی‏هایی که درآورده‏اند نیست.
5.
عده‏ای پیدا شدند که با تفکر دکتر فردید در کمال غربت آشنا شدند و به آن متمایل شدند. بدیهی است که این عده در جهت معرفی تفکر دکتر فردید به برگزرای همایش، تألیف کتاب و مقاله و ... بپردازند. این‏ها قطعاً به آشکار شدن زوایای پنهان اندیشه فردید منجر خواهد شد و بی‏اساس بودن آنچه مخالفان او درباره‏اش گفته‏اند روشن خواهد شد. این تنها نتیجه نیست. مهم‏تر آن‏که این جریان در کمال غربت هم معارضی جدی برای آنهایی است که به سوی غرب نماز می‏گزارند.
6.
مرحوم معارف(ره) از شاگردان دکتر فردید بود که در کمال غربت زیست. بی‏شک معرفی شخصیت او تأثیر به سزایی در آشنایی با اندیشه‏های دکتر فردید دارد. برخی دوستان همایشی ترتیب داده بودند برای گرامی‏داشت مقام او.
7.
همایش گرامی‏‏داشت مرحوم معارف به دلیل شکایت انجمن اسلامی دانشگاه تهران از انجمن مستقل تعطیل شد. حالا این‏که چه‏طور یک تشکل دانشجویی می‏تواند یک همایش را که سیاسی هم نیست به بهانه‏ی این‏که یکی از 4 برگزار کننده آن دارای مجوز فعالیت نیست تعطیل کند؛ جای سئوال دارد و این‏که تنها دو ساعت مانده به برگزاری همایش، لغو شدن آن را به برگزار کنندگان آن اطلاع می‏دهند. و اینکه دوستان انجمن اسلامی از ورود مدعوین به تالار فردوسی ممانعت به عمل می‏آورند و حراست دانشگاه هم در حرکتی نابخردانه از ورود علی معلم و حجت اسدیان جلوگیری می‏کند جای تأسف دارد.
وقتی از تعطیلی همایش آگاه شدم برایم بسیار تلخ بود. از این‏که چرا یک تشکل دانشجویی که در این حد و قواره‏ها نیست بتواند برنامه‏ای که برای معرفی اندیشمند و حکیمی بزرگ ترتیب داده شده‏ بود تعطیل کند.
 از این‏که هیچ درگیری هم رخ نداده ماجرا کاملاً مشخص است و هیچ دلیلی به جز فقدان فضای آزاداندیشی نمی‏تواند وجود داشته باشد. این چیزی فاشیسم است؟
شاید باید خوشحال بود که پرده نفاق از چهره آنان که فریاد آزادی خواهی‏شان-و زنده باد مخالف من!- بلند است برداشته شود و دیدیم که تنها یک شعار است. آنان‏که تحمل برگزاری یک همایش-نه تظاهرات، نه بیانیه و نه یک تجمع- و فقط یک همایش درباره یک حکیم فرزانه-و نه یک سیاستمدار- که شاید اندیشه‏هایش برایش خطرساز باشد ندارند.
اینها همه به کنار. آیا جایی که کسانی همچون حجت اسدیان و علی معلم اجازه ورود ندارند می‏توان نام دانش‏گاه نهاد؟ خدا می‏داند. شاید آنها هم کارت شناسایی همراه نداشتند! قطعاً یکی از طرف‏های مقصر معاونت فرهنگی-دانشجویی دانشگاه تهران است.
شاید باید خوشحال بود...
18دی87-ساعت22.
+نگاهی به زندگی مرحوم سید عباس معارف
+پشت‏پرده لغو مراسم بزرگ‏داشت استاد معارف